Śmierć dziecka nieochrzczonego

Kiedy umiera dziecko jest to największa tragedia, jaka może spotkać rodziców. Nie ważne, czy los płodu jest pewny, czy też nie, dla każdej matki narodzenie martwego lub odejście świeżo narodzonego potomka to traumatyczne przeżycie, które często ma wpływ na resztę życia pogrążonych w żalu rodziców.

Poza problemami natury psychologicznej, pojawia się szereg innych trudności, z którymi wielu nie wie jak sobie poradzić. Czy urodzenie martwego dziecka lub jego śmierć po porodzie daje możliwość przeprowadzenia godnego pogrzebu, bez chrztu świętego?

Pojęcie „pokropka” odnosi się do obrzędów pogrzebowych dziecka, którego rodzice nie zdążyli ochrzcić. Ceremonia ta znana była w ludowych obrzędach pogrzebowych kościoła katolickiego. Obecne regulacje w obrębie prawa cywilnego i kościelnego sprawiają, że zwyczaj ten odchodzi w niepamięć, a na jego miejscu pojawia się nowy, dający rodzicom swobodę decyzji i wyboru.

Zwyczaj pogrzebowy dla dzieci nieochrzczonych lub martwo narodzonych pochodzi jeszcze sprzed Soboru Watykańskiego II, który odbywał się w latach 60. XX wieku. Kościół Katolicki nie regulował spraw pochówku w tych dwóch przypadkach, dlatego doszło do wykształcenia się pewnego samodzielnego zwyczaju. Pokropek polega na skropieniu trumny dziecka wodą święconą (stąd nazwa obrządku), a następnie trumienkę, bez większych ceremonii, odprowadza się na cmentarz w skromnym gronie najbliższych.

Początkowo jednak, poronienie płodu przez kobietę traktowano poza granicami dopuszczalności pokropka. Jeżeli doszło do niego w szpitalu, placówka nie wydawała aktu urodzenia, a martwy płód traktowano jako odpad do utylizacji. Mimo chęci rodziców do pochowania dziecka, w związku z brakiem podstawy prawnej, ani ksiądz, ani zakład pogrzebowy nie mogły rozpocząć prac przygotowawczych do przeprowadzenia pogrzebu.

W ciągu kilkudziesięciu lat nastąpiła ewolucja prawna dotycząca ceremonii pochówku dzieci nieochrzczonych lub martwo narodzonych. Mimo szerszego zakresu możliwości, pokropek nie jest popularny w dzisiejszej tradycji, a jego liczba waha się w Polsce w okolicach 40 tys. rocznie. Wynika to z braku świadomości na temat możliwości przeprowadzenia godnego pochówku dla nieochrzczonych, wcześnie zmarłych dzieci (niezależnie od wieku płodu). W związku z burzliwymi dyskusjami na temat początku istnienia istot ludzkiej a nie samej komórki, Kościół Katolicki przyjął założenie, że od momentu poczęcia mamy do czynienia z człowiekiem.

Kobiety, które przeżyły poronienie, przeżywają stratę potomka podobnie jak matki, których dzieci marły tuż po porodzie. Niegdyś nie miały one możliwości przeprowadzania godnego pochówku, dzisiejsze regulacje dają już taką możliwość, również ze względu na częstotliwość poronień i ich naturalny charakter.

Zgodnie z przyjętymi w Polsce przepisami, każda placówka, w której nastąpi śmierć dziecka (bez względu na stadium ciąży, w której nastąpił zgon lub poronienie) ma obowiązek na prośbę rodziny wydać odpowiednie zaświadczenie potwierdzające narodziny. Na tej podstawie w ciągu 48h ciało lub szczątki zostają wydane. Otrzymane w szpitalu zaświadczenie staje się podstawą prawną, która umożliwi rodzicom przeprowadzenie pochówku dla zmarłego jeszcze przed porodem dziecka. Na podstawie tego dokumentu również urząd stanu cywilnego zobowiązany jest do podjęcia odpowiednich działań prawnych, w tym wydania skróconego aktu urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe.

Pogrzeb dziecka nieochrzczonego związany jest z wolą rodziców. Jeżeli poproszą oni o pochówek katolicki, jest to jednoznaczne z chęcią ochrzczenia dziecka, dlatego takie rozwiązanie jest możliwe. W roku 2006 Minister Zdrowia wydał odpowiednie rozporządzenie w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami dzieci z ciąży poronionej bądź urodzonych martwo, czy też zmarłych po porodzie. Poszczególni biskupi ordynariusze wydali własne regulacje prawne dotyczące wspomnianej ceremonii, a najbardziej szczegółowa obowiązuje obecnie w biskupstwie kaliskim, zgodnie z którą proboszczowie zobowiązani są do wydzielenia oddzielnego terenu na cmentarzu parafialnym do chowania dzieci z powyższych przypadków. Przy takim stanie rzeczy, nie ma możliwości odmowy przeprowadzenia pogrzebu dla pogrążonych w żalu i rozpaczy po stracie potomka rodziców.

Podjęcie decyzji o pochowaniu martwego, nieochrzczonego dziecka, nie jest obowiązkiem. Kościół katolicki jasno wyjaśnia, że jest to jedynie zależne od woli rodziny. Mogą się oni również zdecydować na pozostawienie szczątek w szpitalu, gdzie zostaną one spopielone, lub przeprowadzić ceremonię pochówku bez obecności kapłana.

Śmierć dziecka lub poronienie płodu to ogromna tragedia dla każdego rodzica. Wyczekiwanie na narodziny nowego członka rodziny wiążą się z wieloma emocjami, radością i szczęściem, które w jednej chwili zostaje zburzone. W takich momentach podejmowanie decyzji okazuje się ogromnym wyzwaniem, a wsparcie z zewnątrz jedynym sposobem, na przetrwanie najtrudniejszych momentów. Bez względu na wybór formy pochówku, dziecko na zawsze pozostawi po sobie ślad w sercach pogrążonych w żalu rodziców…